Dinleme Sistemleri

Dinleme sistemleri kayıt işinin en önemli
kısmıdır. İyi bir kayıt alabilirsiniz ama iyi bir duyum elde
edemiyorsanız iyi bir kayıtın sizin için bir anlamı olmaz. Dinleme
sistemlerini biraz gruplandırmak gerekirse;




* Stüdyo Monütörleri
* Kulaklıklar
* Amfilikatörler
* Kulaklık Preampları

A. Stüdyo Monütörleri


Stüdyo monütörleri özel olarak dizayn edilmiş hoparlör sistemleridir.
Özel diyazndan kastımız tamamen naturel duyum sağlamak amaçlı
tasarımdır. Piyasada satışta olan pek çok sistem kullanıcıları
etkilemek üzere hazırlanır. Bu etkileme ise ya abartılmış alt
frekanslar ya da abartılmış üst frekanslardır. Bu dengesizlik içinde
ise orta frekanslar alt ve üst baskınlığı altında daha az duyuma sebep
olur. Böyle bir sistemde çalışmak yanlış yapılmış işlere sebep olur.
Örnek vermek gerekirse bir mix aşamasında duyduğunuz bir bas uğultusu
var. Bu uğultuya müdahale ediyorsunuz ve uğultu azalıyor. Ancak farklı,
düzgün bir kolonda dinleme yaptığınızda basları çok kıstığınızı fark
edersiniz. Bu durumun tam tersi olarak da bassları kısık duyduğunuzdan
sorun yok sanabilirsiniz ancak sadece sorunu siz duymuyorsunuzdur iyi
bir sistem size bunu duyuracak ve mixde düzeltme fırsatı sunacaktır.


Stüdyo
monütörlerinin en temel kullanım sebebi yukarıdaki gibidir ancak her
monütör tasarımı da bunu yapmamaktadır. Bu sebeple monütör olarak
satılan kolonlar arasında da seçim yapmak zordur. Ancak dinleme ile bir
kanıya varılabilir.

Monütördeki duyumu sadece monütörün
tasarımı etkilemez. İçinde kullanılacağı odanın duyum üzerinde çok
büyük bir etkisidir vardır. 20 metrekare altındaki odalarda 5”(inç) 'in
üzerindeki bas sürücülü kolonlar oda içinde bas yığılmasına sebep olup
duyumu bozacaktır. Bu tip odalarda büyük sürücü kullanmak için ciddi
akustik düzenleme gerekir (çok sayıda bas kapanı vb.)

Odaki
duyuma odanın etkisi dışında kalan Birkaç önemli nokta vardır.
Bunlardan bir tanesi monütörün yerleşimidir. Eşit üçgen kuralı olarak
bilinen yöntem en doğru yoldur. Bu yöntemde dinleyici üçgenin üst
köşesi, kolonlar ise diğer 2 köşeyi oluşturur. Kolonlar üst köşeye
bakacak şekilde konumlandırılır. Bu kural hem duyum için hem de
panaromik olarak en doğru olandır. Bir başka noktada kolonların
desteklenmesidir. Fizik kurallarına göre her etki bir tepki yaratır
hoparlörlerde her bas frekans da bir etki yaratır. Üzerlerinde
bulundukları yerde bir tepki oluşturur ancak bu etkiye verilecek
tepkinin iyi karşılanması gerekir. Bu sebeple alt yüzeye mümkün olan en
yoğun maddeden hoparlör ile aynı ağırlıkta zemin oluşturulmalıdır ki
verilen tepki karşılaşabilirsin. Ayrıca bu zeminin odadan bağımsız
halde olması gerekir teorik olarak uçan kolonlar odanın tüm
yüzeylerinden bağımsızdır. Ancak daha böyle bir teknoloji icat edilmedi
bu sebeple çeşitli yoğun süngerler ile bu etki yaratılır ve monütörler
odanın yüzeylerinden izole edilmiş olur. Böylece sese etki edecek
yüzeylerden kaynaklı rezonans problemi bir nebze çözülür.


Monütörler
bir stüdyodaki kimi zaman her cihazdan pahalı olabilir. Ancak şunu
unutmamak gerekir, mikrofonlar çeşitli olabilir birden fazla mikrofon
alabilirsiniz ancak bir çift monütör aldıktan sonra farklı farklı
tonlar için farklı 5-6 tane kolona ihtiyaç duymasınız. Buna ihtiyaç
duymamak içinde iyi bir çift monütör edinmeniz gerekir. Fiyat aralığı
olarak bence 750 tl'nın altındaki monütörler yetersiz seviyede.
Bunların yanında istisnalar kaideyi bozmaz demekte fayda var.
Dinledikten ve diğer seviyedeki ürünler ile kıyasladıktan sonra farklı
ama ucuz ürünler seçebilirsiniz tabiî ki de. Başlıca birkaç marka
vermekte fayda var bunun sebebi ise çok fazla marka olması ancak bu
markaların çoğunun 2.1 ucuz bir sistemden farkı olmaması bu nedenle
bilindik ve sesi kabul gören markaları sıralamakta fayda var. Adam
audio, Esi, M-audio, Prodipe, Genelec, PMC, Emu, Event, Yamaha, KRK,
Mackie vb. Olarak sıralanabilir bunların dışında kalan pek çok
profesyonel marka olduğu gibi bunların dışında olan hemen her ürün
tercih listenizin dışına çıkmalıdır bence.

Sonuç olarak
Monütörler iyi bir mixin en temel noktalarından biridir. Kişisel
duyumunuz ne kadar mükemmel olmasa da sadece size verilenleri
duyabilirsiniz. Bu sebeple iyi bir mix ve kayıt için kendinize iyi bir
dinleme ünitesi hazırlamak durumundasınız, vasat bir sistemle iyi bir
iş ortaya koymak oldukça zor olacaktır.

B. Kulaklıklar

Kulaklıklar
günümüz teknolojisi ile ayrılmaz parçalarımız arasında yer almaya
başladılar. Ancak piyasada pek çok farklı kulaklık tipi olsa da stüdyo
çalışmaları için her model uygun değildir.

Kulaklıklarda
monütörler gibi farklı tonlarda dizayn edilirler. Bu dizayn sonucunda
stüdyo ve sahne çalışmaları için uygun olarak monütör tipi kulaklıklar
mevcuttur yani sesleri dengelenmiş kayıt sırasında veya sahnede kişisel
monütör olarak kullanmaya uygun tasarımlar vardır. Stüdyolarda yer
alacak kulaklıkların sadece dengeli sese sahip olması yetersiz bir
özelliktir. Bu sebeple ortaya “yarı açık ve kapalı” olarak adlandırılan
kulaklık tasarımları ortaya çıkmıştır. Bu kulaklıklar her zaman
taşıdığımız mp3 player ile kullanılan mobil tasarımlardan oldukça
farklı olarak dışarı ses vermezler bunun en temel nedeni kayıt
esnasında verilen alt yapının mikrofondan kayda yansımamasının
istenmesidir. Bu sebeple stüdyolar en genel tercihi “closed” yani
kapalı tasarımlardır. Bunları genelde ülkemizde dj tipi kulaklık olarak
bulmak mümkün ancak bu tasarımların hepsi closed değildir. Bazı
modeller yarı açık tiptedir ve dışarıya minimal düzeyde de olsa ses
verirler bu sebeple mümkün olduğunca bu ürünlerden uzak durmak en
doğrusudur.

Closed bir model Open bir model

Kulaklıların
seçiminde pek çok kriter göz önüne alınabilir benim kişisel tercihlerim
arasında değişebilir jack, değişebilir kablo, ve mümkün olduğunca uzun
kablo yer alıyor. Uzun kablonun sebebi kayıt odasında yetişmesi veya
mutlicore ile vokalist ya da enstrumanist arasında bol hareket mesafesi
kalmasıdır.

Kulaklık fiyatları 1 TL. ile 1000 TL. arasında olup
ve hatta kişiye özel tasarımlar ile daha da yükselmektedir. Burada
dikkat etmemiz gereken nokta şu ne kadar ücret öderseniz o kadar iyi
ürün alırsınız ancak gereksiz rakamlar vermenin de pek manası olmaz. Bu
sebeple minimum tutar olarak 50 max. 250-300 TL.'na kadar alınacak
kulaklar closed tip de olduktan sonra sizin işinizi kesinlikle
görecektir.

Kulaklıkla mix yapılır mı? Sorusuna da biraz
girmekte fayda var. Bazı kulakların çoğu kez monütörle yapılacak mixden
daha başarılı olduğu malum. Bunun pek çok sebebi var örneğin odanın
yapısından sesin etkilenmemesi gibi. Her ne kadar istisnayı durumlar
olsa da kulaklıkla mix yapmak pek doğru değildir çünkü insanlar
dinlerken genelde stereo kolon sistemleri kullanacak ve kulaklık ile
yapacağınız mix bu kolonlarda iyi tınlamaya bilir. Ayrıca hiçbir
kulaklık bir monütör kadar net ve kesin sonuçlar sunamamaktadır. Yinede
mixlerinizin özellikle panoramasını kontrol etmek için bir kulaklıktan
daha iyi bir yol bunun yanında yaptığınız için mp3 playerlar ile
dinleyeceğine göz önüne alarak kontrol etmek doğru olacaktır.

C. Amfilikatör (Amfi)

Amfi
dışardan gelen sinyali yükselten ve kolonların çalışmasını sağlayan
cihazdır. Amfileme sistemleri olmadan hiçbir kolondan ses alınamaz.
Günümüzde mevcut olan kolonların çoğunluğu aktif tasarımlıdır yani
kolonların içinde kendi amfi sistemleri mevcuttur. Örnek verecek
olursak hemen hemen her monütör günümüzde aktif olarak üretilmektedir
ancak bunların yanında pasif yani dışardan amfiye ihtiyaç duyanlarda
mevcuttur. (Adam audio anf10 gibi)


Amfilerinde
piyasada pek çok türü mevcuttur. Sinema amfileri, power amfiler gibi.
Stüdyolar için için önemli olan power amfilerdir. Sebebi ise
profesyonel amaçlı üretilenler olmasıdır. Amfi seçiminde pek çok kriter
mevcut bunlar en başta kolonla uyumlu olması yani kolon amfi çıkış gücü
ile kolon giriş gücünün uyumlu olmasıdır. Amfi tercih ederken en önemli
kriter budur. Daha sonra amfinin sesi önemlidir naturel renksiz bir ses
aranan niteliktir.
Piyasadaki fiyatlar power amfiler için 350 TL'den
binlerce dolara kadar çıkmaktadır. Fiyat değerlendirmesi yaparken
modelleri göz önüne almak gerekir. En iyi seçim amfiler için
kulağınızın seçimidir. Diğer kriterlerden güç seçimi hariç sadece basit
ayrıntılardır.

D. Kulaklık Preampları

Kulak
preampları mikrofon preamlarının dinamik mikrofonlar üzeride yaptığı
etkiye benzer bir etkiyle çalışır. Kulalık preampları ses kartı
üzerinden stereo line giriş alan ve bunu yükselterek kulaklığa sunan
ünitelerdir. Kulaklık preamplarının hi end kalitede olması pek
beklenmez bu özellikle mikrofon preamplarından net olarak ayrılırlar.
Günümüzdeki çoğu ses kartı üzerinde kulaklık preampı ile gelmektedir.
Bu sebeple çok fazla kulaklığa ihtiyaç duymadıktan outboard bir preamp
almaya gerek olmaz. Alınması gerektiğinde fiyatlar çok üst seviyelerde
değildir max 250 dolara 6 çıkışlı mükemmele yakın bir preamp alınabilir
ihtiyaç için alınacak ürünler içinse fiyat 50 ile 150 TL. arasında
değişmektedir.